Eerste mensachtigen op aarde

Wij zijn niet de eerste mensaap op deze aarde, en zeker niet de langstlevende mensaap uit onze prehistorie. Al deze mensapen hebben fantástische namen gekregen van de wetenschappers uit de moderne wereld. Als het je lukt ze allemaal foutloos achter elkaar uit te spreken, mag je mij daar een opname van sturen voor 15% korting op je volgende boeking. 

De oudste aapmens waar wij van weten was Sahelanthropus tchadensis (ofwel, 'aap uit de Sahel van Tsjaad'). Deze mensapen leefde mogelijk één miljoen jaar voordat zij verdwenen. 

Daarna kwamen, 'in order of appearence': Australopithecus afarensis (4 miljoen jaar v.o.j.), Homo habilis (2 miljoen v.o.j.), Homo rudolfensis (2 miljoen v.o.j.) en Homo erectus (1,5 miljoen v.o.j.). 

Het gecontroleerd gebruik van vuur

Veel mensapen waren al bekend met het gebruik van vuur. Bijvoorbeeld in de Wonderwerk-grot in Zuid Afrika zijn al sporen van gecontroleerd vuur to mogelijk 1.000.000 miljoen jaar oud! Maar tussen ongeveer 400.000 jaar voor onze jaartelling en 350.000 werd gebruik van vuur als een lopend vuurtje over de hele wereld verspreid door mensoorten. 

Het ontstaan van Homo Sapiens

'Ik denk, dus ik onsta!'.

Zo oud zijn de oudste bewijzen voor het bestaan en ontstaan van onze soort, tussen allerlei andere soorten 'aapmens'. Deze soorten leefden naast elkaar, en met elkaar. En zoals je al hebt kunnen lezen zijn wij nog láng geen recordhouder als 'oudste aap' van deze aarde!

Scramble out of Africa

Al onze voorouders waren gelukszoekers die in een structurele migratiestroom vanuit Afrika naar, onder andere, Europa trokken. Wij vandaag ons bestaan en onze beschaving aan deze stroom mensen die eropuit trok om te zien wat de wereld te bieden had.

Gelukkig waren onze voorouders niet bang voor verandering en het omarmen van onbekende mensen en culturen!

De oudste kunst

De oudste grottekeningen die overleefd hebben tot vandaag de dag. De oudste geteekende handen en stippen zijn gevondeen in het huidige Indonesië. In Frankrijk en Spanje zien we voorbeelden van een paar duizend jaar daarna. 

Het is wel net de vraag wat je als kunst beschouwt. Er zijn in Zuid-Afrika ingekraste stenen met symbolen gevonden van ongeveer 75.000 jaar oud. We weten niet precies waar deze voor gediend hebben. 

... ik weet al wel wat de archeologen uit het volgende blokje daarover zouden zeggen ...

Oudst gevonden spiritualiteit

In deze periode lijkt de eerste spiritualiteit echt vorm te nemen. Of anders gezegd, de eerste periode waarvan Archeologen dingen vinden waarvan ze werkelijk geen flauw idee hebben wat het is, of hoe het gebruikt werd. 

'Dit voorwerp werd waarschijnlijk gebruikt voor ceremonies en religie' is archeologentaal voor 'Ik weet niet wat dit is'. 

De mens sterft (bijna) uit

Homo Sapiens lijkt als enige mens-soort over te blijven. In de vorige eeuw dachten wetenschappers dat alle andere soorten uitstierven in een soort race voor overleving (want dat klinkt zo stoer!). Nu weten we dat het waarschijnlijk geleidelijker en met meer liefde was; de groepen gingen in elkaar op. 

Zie het als een non-binair spectrum van mensensoorten met onderlinge interactie. Ook dát is letterlijk zo oud als de mensheid zelf!

De Neolithische Revolutie

Het Neolithicum betekent 'De nieuwe steentijd'.  

De periode waarin de Homo Sapiens uit de 'Oude' steentijd dingen begonnen te zeggen als 'De jongeren weten niet wat werken is, met al die nieuwe werktuigen'. Of 'Die luie nieuwe generatie denkt alleen maar aan landbouw en vrije tijd, ze weten niet eens wat jagen & verzamelen is!'. 

Landbouwrevolutie

In China en Meso-America (dus het huidge Noord en Zuid America) werd landbouw de voornaamste bron van voedsel. In China ontdekte men rijst als delicatesse, en in Meso-America waren ze dol op Maïs.

Vroeger werd deze verandering geroemd als een grote stap richting civilisatie. Nu weten we dat de gang naar landbouw allerlei nadelen meebracht. Mensen moesten harder werken om eten op tafel te zetten, meer eentonig eten maakte ruimte voor nieuwe ziektes. Waarschijnlijk werd de 'werkdag' voor mensen ineens dubbel zo lang en ging de levensverwachting achteruit. Maar met ongeveer twee menselijke generaties landbouw was de oude kennis van jagen & verzamelen voorgoed verdwenen.

Maar de belangrijkste is dat in deze periode 'bezit' een andere betekenis kreeg. Als mijn land meer oogst oplevert heb ik meer dan jij. Als we dat niet meer samen delen ontstaat er ineens macht die er waarschijnlijk daarvoor niet was.

Opkomst van grootschalige beschavingen

Aan de Indusrivier in het huidige Pakistan en India, in het huidige China, bij de Maya's in het huidige Mexico, bij de Summeriërs in het huidige Iran en het huidge Griekenland ontspringt bijna gelijktijdig allerlei wijsheid en beschaving! 

De oudste bij ons bekende kalenders, wetten en religies die we kennen vinden hier hun oorsprong. 

Grote steden buiten Eurazië

Er ontstaan grote steden in onder andere Peru en Pakistan als gevolg van landbouw. Omdat er meer eten wordt geoogst wordt er meer opgeslagen en kunnen stammen en volkeren groeien tot veel grotere aantallen. 

'Eur' in Eurazië verwijst naar Europa. 'Maar in Europa is dan toch nog helemaal geen gevestigde beschaving?', vraagt u dan. En dat klopt. We hebben 'Eur' toegevogd omdat onzekere wetenschappers uit de achttiende- en negentiende eeuw bang waren dat hun geschiedenis er niet toe deed. En dat laatste was precies het geval.

Leest u dus vooral 'Azië', want Europa deed er helemaal niet toe. 

Het wereldwijde feest van 'jaar 1' van onze jaartelling.

Grapje.

De christelijke jaartelling werd pas in de zesde eeuw ingevoerd. Er was dus helaas geen groot feest voor het allereerste jaar van de jaartelling. Zo'n 550 jaar later hebben wij, creatievelingen die we zijn, de gehele jaartelling teruggeplaatst naar een moment dat we op dat moment belangrijk waren gaan vinden. 

Wonderlijke wezens zijn we toch.

Overigens is die jaartelling er natuurlijk maar één uit velen. De meeste oude culturen kenden en vorm van tijdsberekening en jaartelling.

Bloeitijd van grote beschavingen

De volwassenwording van grootse 'multinationale' rijken. Een van de grootste van deze rijken was natuurlijk het alom bekende Aksum, in Oost-Afrika. Een van de rijkste koninkrijken uit de menselijke geschiedenis. Veel minder bekend, maar toch ook belangrijk, waren het Romeinse rijk, het Perzische rijk, en de Griekse beschaving. 

... nee wacht, het was andersom. Geen Europeaan kent Aksum, maar die Romeinen kunnen we maar niet vergeten. Zo merkt u weer 'History is Written by the Victor'. En die overwinnaar in Europa vond Romeinen interessanter dan het veel rijkere Aksum. 

'Maar de Romeinen hadden riolering en [...]'. Neen. o.1% van de Romeinse beschaving kende dat soort luxe. Alle andere mensen hadden hier geen toegang toe, en waarschijnlijk niet eens kennis van. 

De Maya's in Midden America hadden trouwens ook een bloeitijd van beschaving!

Bloei van de wetenschap

In de Arabische wereld is er vrije kennisdeling waardoor wetenschap opbloeit. Grote namen als Ibn Sina en Al-Khwarizmi zorgen dat wetenschappen als scheikunde, wiskunde, geometrie, cartografie en geneeskunde enorme sprongen maken. En ze vertalen veel oude Griekse teksten naar het Arabisch, waar heel veel kennis in bewaard is. 

Dit is de reden dat bijvoorbeeld de woorden Alchemie en Al-gebra rechtstreeks uit het Arabisch naar Europese talen zijn overgekomen. 

De getallen die wij gebruiken zijn nog altijd Arabisch. Onze getallen zijn gevormd naar de eerste letter voor het Arabische woord voor dat getal. En ik vergeef het u als u die zin meer dan eens moest lezen om hem te begrijpen.

Chinese ontwikkeling

In de Chinese Song Dynastie is innovatie orde van de dag. Uitvindingen als papiergeld (een stukje papier dat garant staat voor een bepaalde waarde in goud) en buskruit komen hier vandaan. 

Europa nog steeds niet van belang

Zie ook '3.000 v.o.j.', Europa doet er nog steeds niet toe.

'Maar hoe zit het dan met de tijd van ridders en kastelen?', vraagt u dan. Natuurlijk woonden er mensen in Europa en beleefden zij ook van alles en nogwat. Alleen is de rol en het belang van Europa in de wereldgeschiedenis altijd grof overschat. Zie het zo, 'de tijd van ridders en kastelen' was een periode van zo'n 1000 jaar in, laten we zeggen, 500.000 jaar menselijke geschieedenis, op ongeveer 10% van het bewoonde oppervlak van de wereld. 

Dus ter compensatie laat ik het hier lekker weg. 

Opkomst het Mali Rijk

Het keizerrijk Mali was één van de machtigste rijken waar u mogelijk nog nooit van gehoord had. De meest fameuze heerser ervan, Mansa Musa, was een van de rijkste mensen die ooit geleefd heeft. 

Het keizerrijk dekte een groot deel van West-Africa en had invloed op de hele regio, tot aan de mediteraanse zee en de Arabische wereld. 

Stichting van Tenochtitlan

Tenochtitlan werd de 'hoofdstad' van het Azteekse rijk. Tot in de zestiende eeuw was dit waarschijnlijk de grootste stad op aarde, met meer dan 200.000 inwoners.

Door de Spaanse invasie onder Hernan Cortez is de stad rond 1522 bijna helemaal verwoest nadat de Azteekse bevolking gedecimeerd was door de pokken die de Spanjaarden onbedoeld hadden meegebracht uit Spanje. Het huidige Mexico Stad staat op de plek waar Tenochtitlan stond. 

Wetenschappelijke 'revolutie'

De periode die door latere wetenschappers als 'wetenschappelijke revolutie' is benoemd. In deze periode vindt de start van een 'paradigmawijziging' plaats. Grote geesten als Copernicus, Da Vinci, Johannes Kepler, Newton, Vesalius en Galileo (het allemaal waard om even op te zoeken!) dragen hun steentjes bij om de wereld in een totaal ander licht te zetten. 

De aarde blijkt gewoon één van de vele zwevende stenen in het heelal te zijn, en de mens verschuift van haar sokkel naar haar rechtmatige plaats in de context van natuur en de andere diersoorten. Dat laatste is pas compleet bij Darwin's publicaties over de evolutieleer rond 1859. 

Bloei van het Osmaanse Rijk

Het Osmaanse Rijk (grofweg in huidig Turkije, de Balkan en het Midden Oosten) kende enorme bloei in deze periode. Onder Suileman de Grote, met een absoluut geweldig hoofddeksel, werd de regio onder één heerser gebracht en was er relatieve vrede. Tijdens die vrede ontstond veel ruimte voor wetenschap en cultuur. 

Europese inmenging in handelsnetwerken in Zuidoost Azië

Er ontstonden grote handelsnetwerken tussen India, Indonesië, China en het Midden Oosten. 

Hier begint Europa een rol te spelen op het 'wereldtoneel'. Via kolonisatie en toeëigening van gebieden in Zuidoost Azië spelen landen als Engeland, Nederland en Portugal zich de specerijenhandel in. Deze handelsnetwerken bestonden al, alleen werden bedwongen door Europeanen.

De rijkdom die vanaf de zestiende tot het eind van de zeventiende eeuw uit de specerijenhandel, die via kolonisatie, dwangarbeid en gewelddadige overheersing werd afgedwongen, kocht wat in Europa 'De Gouden Eeuw' is gaan heten. 

Transatlantische Slavenhandel

Een gitzwart hoofdstuk in de wereldgeschiedenis. Nooit is door mensen een zo'n wreed, langdurig en gestructureerd lijden veroorzaakt als de Transatlantische Slavenhandel. Deze misdaden laten zich met niets vergelijken, en kunnen in geen enkel ander daglicht worden gezet dan grootschalige en geïnstitutionaliseerde criminaliteit. 

In deze periode van bijna 350 jaar zijn naar schatting meer dan 12.000.000 mensen als goederen gestolen, vervoerd en verkocht in 'De Nieuwe Wereld'. De schokgolf van deze gebeurtenis is zo groot dat heel veel landen hier vandaag de dag nog steeds cultureel en financieel herstellend van zijn.

'De Verlichting'

Een periode in de tijd waarin in Europa ideeën over gelijkheid en vrijheid bodem vonden. In de zestiende eeuw woedden er een aantal godsdienstoorlogen door Europa die in sommige landen al eerder tot nieuwe vormen van vrijheid hadden gezorgd, bijvoorbeeld in de Nederlandse republiek. 

'Maar wacht', zegt de oplettende lezer nu misschien. 'Deze periode valt binnen de periode van Transatlantische Slavenhandel, klopt dat wel?'. En het antwoord, waarde lezer, is 'ja, dat klopt'. De gevierde vrijheid en gelijkheid van deze periode had namelijk nog zeker twee eeuwen nodig om buiten Europa van toepassing te worden. 

'Ook voor een land als Nederland?', vraagt u dan. Ja, ook voor een land als Nederland. In 1948 stuurde Nederland nog een invasielager naar de kolonie Indonesië om haar bezit te heroveren. 

Haïti werd eerste onafhankelijke koloniale republiek

In de naweeën van de Franse revolutie verklaarde de Franse kolonie Sint Dominque zich onafhankelijk, onder Toussaint Louverture. Nadat zij een door  Napoleon gezonden leger versloegen mocht Haïti onafhankelijk worden. 

Omdat de slaven officiëel 'bezit' waren van de Franse staat vond de Franse regering het wel zo gepast dat Haïti zou betalen voor het verloren bezit (lees, mensenlevens). De laatste betaling van de bijna 100 miljoen Franc die Haïti moest betalen was in 1947. Dat leest u inderdaad goed. Na de Tweede Wereldoorlog. Haïti is altijd aanzienlijk armer gebleven dan de aangrenzeende Dominicaanse Republiek, vanwege de enorme economische druk van deze schuldbetaling aan Frankrijk. 

Formele afschaffing slavernij

Na de afschaffing van de slavernij in Haïti werd in de periode van 1810 tot ongeveer 1865 wereldwijd de slavernij officiëel afgeschaft. De lange periode van herstel kon beginnen. 

Industriële ontwikkeling

Vaak de 'Industriële Revolutie' genoemd, maar ik wordt een beetje moe van dat soort constante jubeltermen. Dus ik noem gewoon ontwikkeling. De slavernij was ingeruild voor loondienst onder erbarmelijke omstandigheden. Machines zouden dat veel goedkoper kunnen maken voor de grote aandeelhouders en grootgrondbezitters ... Of ik bedoel, 'de industriële revolutie heeft ons allen heel veel opgeleverd in de zin van massaproductie en goedkope producten'. 

Goed, je mag het waardeoordeel zelf vellen. Hoe dan ook is dit een periode van ontwikkeling van de stoommachine als drijfkracht, electriciteit als algemene bron van energie en bijvoorbeeld de verbrandingsmotor. 

Wereldoorlogen

Ik ben er voor het gemak van uit gegaan dat er al bepaalde zaken over de periode van wereldoorlogen bekend zijn. Maar ik zal de kortste samenvatting ooit geven van de gehele periode. Ik weet niet of er een Guiness Book of World Records categorie is voor zeer beknopte geschiedenis maar ik doe er toch een gooi naar, let op:

Bondgenoten vochten. Straf voedde woede. Zondebokken verkochten leugens. Nazi's groeiden. Europa zweeg. Oorlog laaide op.

Europa stond onder spanning en alle landen hadden afspraken elkaar te helpen. Oostenrijk was boos op Servië en zocht een excuus voor een oorlog. Rusland had afgesproken Servië te helpen, Frankrijk had afgesproken Rusland te helpen en Engeland had afgesproken Frankrijk te helpen. Duitsland had afgesproken Oostenrijk te helpen en was de ramp compleet.

Na de oorlog vond men dat Duitsland schuldig was, dus werd het ze betaald gezet. Boze mensen lieten zich opruien richting een niet-bestaande vijand met een niet bestaand probleem. Europa onderschatte de expansiedrift van Nazi Duitsland en een nieuwe Wereldoorlog begon. De korte les; wees voorzichtig met ongerichte boosheid die je koppelt aan een voorgeschotelde niet-bestaande vijand. 

Overigens mag je 'Wereld' niet al te letterlijk nemen in dit begrip. Zo maar een willekeurig voorbeeld van een land dat niet geraakt werd: Chili. Het 'wereld' aspect zit erin dat bijna de hele wereld op een of andere manier geraakt werd, en veel koloniën gedwongen werden mensen te leveren voor het front of andere gerelateerde handelingen.